Liefde en taal aan de IJssel

Dit stukje gaat over een boek over liefde in een dorp aan de IJssel. Het boek is niet nieuw, het is uitgegeven in 2009. Maar misschien is het nieuw voor de lezers. Ik kreeg het twee jaar geleden van de schrijfster bij onze ontmoeting, en ik heb het, eindelijk, de afgelopen maand gelezen – en met veel plezier. Ik ontmoette haar als partner van een oude vriend Otto Koedijk, die ooit samen met mij Algemene Taalwetenschap studeerde en een scriptie schreef over de taalpolitiek van Nederland. Hij was destijds een opmerkelijke verschijning. Als boerenzoon uit West Friesland was hij gewend aan klompen, en hij banjerde door de collegezalen van Amsterdam op zijn houten klompen. Na zijn studie heeft hij zich in het oosten des lands gevestigd, en zo kwam hij terecht in het dorp/stadje Brummen. Nu heb ik een link gemaakt met taal, nu kan ik de talige aspecten van het boek bespreken. Otto Koedijk maakt nu mooie dingen van hout.

Het is een boek over liefde. De schrijfster heeft in haar dorp Brummen een aantal mensen, vaak paren, geïnterviewd over de liefde. Het leidde tot 24 stukjes. Jonge mensen, oude mensen. Gezonde mensen, zieke mensen. Gewone mensen, speciale mensen – en veel gewone mensen blijken ook speciaal te zijn. Het boek is goed geschreven in duidelijk en aantrekkelijk Nederlands.

Ze interviewt een vrijwillig verzorgster die helemaal opgaat in een zwaar invalide patiënt in een verzorgingstehuis. Twee mannen die samen wonen en werken en een restaurant runnen. Een echtpaar dat een groentewinkel heeft. Een echtpaar dat een camping runt en die kampeerplaats is min of meer toevallig is uitgegroeid tot een naturistencamping.  Een paar dat al lang samen is, maar ze praten niet veel met elkaar en ze hebben het goed samen. Een lokale vrouw getrouwd met een Italiaan, die veel te vaak mensen uitnodigde om te blijven eten. Een Sinti muzikant die verliefd werd op een lokale celliste. Een groep jonge mensen, krakers die buiten de samenleving proberen te blijven en alleen willen doen waar ze zelf zin in hebben. Een paar dat helemaal opgaat in hun prachtige tuin, een paar dat vis verkoopt op de markt. Enzovoorts, enzovoorts. Stuk voor stuk geven ze een inzicht in mensen die even gewoon als bijzonder zijn.

Natuurlijk speelt taal een rol in alle verhoudingen in het boek, maar ik wil er twee uitlichten waar taal een cruciale rol speelt.

In bijna alle gevallen worden beide partners geïnterviewd, maar in een paar gevallen komt er slechts één persoon aan het woord. Naqib is een vluchteling, oorspronkelijk uit Afghanistan maar met tussenstops in onder andere Rusland en Tajikistan. Behalve Nederlands, dat hij snel wilde leren als asielzoeker, spreekt hij Dari van Afghanistan, Farsi van Iran (en Afghanistan), Russisch, Tadjieks en Engels. Via mensensmokkelaars heeft hij de moeilijke reis ondernomen en is hij uiteindelijk in Nederland terechtgekomen. Zijn vrouw zou via een andere route komen. Waar ze gestrand is of gedood, weet niemand. Ze was niet meer op te sporen, en ze heeft nooit een teken van leven kunnen geven. Vermist. Hij heeft twee jaar in een asielzoekerscentrum gezeten, en hij vond het afschuwelijk. Studeren en werken was er verboden. Herrie, roken, drinken van de anderen zorgde voor overlast. Het personeel heeft hem (en waarschijnlijk ook de andere bewoners) nooit gevraagd hoe het met hem ging of hoe hij zich voelde. Nu woont hij in een eengezinswoning in Brummen.

Het verhaal van Piet is net zo dramatisch. Alleen hij wordt geïnterviewd, niet de liefde van zijn leven, Agnes. Piet heeft theologie gestudeerd en vijf boeken geschreven. Maar nu is hij kunstenaar, schilder. Zijn vrouw was een aantal jaren geleden gediagnosticeerd met iets wat hij “semantische afasie” noemt. Het is een uitzonderlijke vorm van afasie (taalstoornis door “kortsluiting” in de hersenen) die ertoe leidt dat men woorden en betekenissen vergeet. Niet veel jaren na de diagnose kon ze helemaal geen taal meer begrijpen of produceren. Hij heeft haar nog jarenlang thuis verzorgd, maar op een gegeven moment werd het teveel en is ze voor enkele dagen naar een verpleegtehuis overgebracht. Haar zonen herkent ze niet meer.

Kortom, een boek dat deuren opent en de grappige, moeilijke, ontroerende, tragische verhalen vertelt van mensen die je buren konden zijn.

Marije Verbeeck. 2009. Liefde met Handen en Voeten.

Eigen uitgave.

Het boek kan hier besteld worden:

https://www.marijeverbeeck.nl/form/feedback.html

Peter Bakker werkt als taalkundige aan de Universiteit van Aarhus. Toen hij tiener was, wilde hij schrijver worden, maar hij werd taalkundige. Hij heeft er geen spijt van, want als taalonderzoeker kun je ook schrijven. 

Een Geschiedenis van de Nederlandse taal Hoe komen paddenstoelen aan hun naam? Een dame in een scootmobiel kent het antwoord Opzienbarende ontdekkingen over taal: boekrecensie Wim Daniëls heppun teatersjo gemaak over taal. Jenk jò! Kunnen klanken betekenis hebben? Het bizarre geval van de West-Vlaamse tj en dj Jan Eijkelboom, dichter van Dordt, door een half dozijn talen geïnspireerd