Vandaag is het 8 April, de dag van de Romani-taal. Anastasiia Tambovtseva-Koval schrijft over haar ervaring als docent die de Romani-taal in geschreven vorm doceert.
Het is bekend dat hoewel de geest veel talen kan waarnemen, het hart het diepst geraakt wordt door de moedertaal. Goede leraren begrijpen dit en houden er rekening mee bij het onderwijzen van hun leerlingen. Er ontstaat echter een interessant fenomeen met zogenaamde “niet-geschreven talen”. Ik wil graag mijn persoonlijke ervaring hierover delen met betrekking tot de Romani-taal.
Romani wordt vaak beschouwd als een ongeschreven taal. Hoewel er geen enkele officiële standaard voor Romani-schrift bestaat, is er een aanzienlijk aantal geschreven bronnen in de taal te vinden. Deze zijn meestal gebaseerd op het lokale alfabet, het symbolische schriftsysteem dat wordt gebruikt in de landen waar Roma-gemeenschappen leven. Als het echter om onderwijs gaat, leren Roma-kinderen over het algemeen lezen in de lokale taal, meestal de dominante taal die op scholen wordt onderwezen.
Twee schoolboeken in de Romani taal, twee verschillende alfabetten
Maar maakt de taal waarin iemand leert lezen een verschil? Wat gebeurt er als de moedertaal en de schooltaal verschillen? Hoe beïnvloedt het de houding ten opzichte van de moedertaal? Ik vond mijn antwoord toen ik vrijwillige leeslessen begon te geven aan Roma-kinderen. Velen van hen gingen niet naar school vanwege verschillende uitdagingen, terwijl anderen, hoewel ingeschreven in een school, moeite hadden met hun schoolvaardigheden. Daarom probeerde ik hen te helpen bij het ontwikkelen van fundamenten van leesvaardigheid.
Op een dag, nadat ik wat letters had geleerd, nodigde ik de kinderen uit om wat woorden in het Romani op het bord te schrijven en te lezen. Ze stemden enthousiast in. Ik schreef woorden als DAD (vader) en DOROV (hallo, zoals Roma in Oekraïne het zeggen). Toen de kinderen ze hardop lazen, bleven ze met een uitdrukking van verwondering naar de woorden staren. Het was een ongelooflijk moment – een moment dat me nog steeds kippenvel bezorgt! Ik wist dat informatie die in iemands moedertaal, de moedertaal, wordt overgebracht, altijd sterker het hart raakt en gevoelens meer beïnvloedt dan in een andere taal die je later geleerd hebt. En in de praktijk heb ik vaak gezien hoe mensen gefascineerd waren door het feit dat er iets belangrijks in hun moedertaal werd geschreven. Maar op dat moment voelde ik iets diepers. De kinderen zaten als betoverd naar deze woorden in het Romani te kijken. Iets raakte de diepste gevoelens van hun ziel. Waarom maakten deze eenvoudige woorden zo’n sterke indruk? Destijds kon ik hun reactie niet helemaal begrijpen. Maar ik was er zeker van dat het niet alleen bewondering was.
Ik vond het antwoord iets later, toen ik onderzoek deed naar de eigenaardigheden van interculturele communicatie van Roma in onderwijsinstellingen. In een van de onderzoeken werd uitgelegd dat een belangrijk concept van de wereldperceptie van de Roma een scherp contrast is tussen hun eigen en buitenlandse culturen. En tegen deze achtergrond is het verschil in taalmodellen de reden waarom de geschreven traditie en boekcultuur worden gezien als vreemd en onkarakteristiek voor de Roma.
Dit was de sleutel tot het begrijpen waarom die kinderen zo sterk reageerden. Daarvoor geloofden ze dat Romani geen geschreven taal was. Dat lezen en schrijven alleen mogelijk was in vreemde talen, in het Gadjikano (niet-Romani). Maar op dat moment vond er een complete revolutie plaats in hun wereld: het bleek wel mogelijk te zijn om in de Romani-taal te schrijven! Deze realisatie leidde tot een nieuwe waardering voor hun moedertaal. Een meisje vertelde me zelfs dat ze wilde leren lezen, maar alleen in het Romanes.
Kinderen waren apetrots als ze hun naam in het Romani konden schrijven. Sommigen van hen hadden thuis geen papier en pennen. Daarom zochten ze bij thuiskomst een plek in hun tuin met zand of zachte aarde en schreven ze daar hun naam, waarbij ze de letters met hun voeten op de grond overtrokken. En ze pochten tegen elkaar dat ze hun naam konden schrijven. En een week later, toen we elkaar weer ontmoetten voor leeslessen, pochten ze dat ze nog steeds wisten hoe ze hun naam moesten spellen. En ze konden zelfs de namen van hun vriendjes schrijven. Het was geweldig! Ik ben nog steeds erg trots op ze!
Vanuit mijn ervaring ben ik ervan overtuigd dat het leggen van de basis van lezen in je moedertaal een diepgaand effect heeft op het wereldbeeld van een kind en hun perceptie van geletterdheid als onderdeel van hun eigen cultuur, en niet alleen als een manier om te overleven in de moderne wereld tussen vreemde culturen. Het gebruik van de moedertaal stelt je in staat om het onderwijsproces interessant en spannend te maken, wat een positief effect heeft op het succes op school en de assimilatie van de bestudeerde stof. En het allerbelangrijkste is dat het studenten in staat stelt om niet alleen met hun geest bezig te zijn, maar ook met hun hart en ziel.
Links:
Instagram:
Pro.Romani (eng) https://www.instagram.com/pro.romani/
Pro.Romani (ua) https://www.instagram.com/pro.romani.ua/
Personal https://www.instagram.com/ankovalia/
Personal https://www.facebook.com/anastasiia.tambovtseva
Pro.Romani https://www.facebook.com/pro.romani.at/
TikTok
Pro.Romani (eng) https://www.tiktok.com/@pro.romani/
Pro.Romani (ua) https://www.tiktok.com/@pro.romani.ua
Rromano alfabeto project
Web site https://rromanoabc.minisite.ai/
Cartoon https://youtu.be/zd4h62mzRhA
MobApp
iOS https://apps.apple.com/ua/app/rromano-alfabeto/id6473124743
Workbook https://drive.google.com/file/d/1CFyodXiTiXOAtJ6WV1sx3hqF2GxjJJuQ/view
Ginas Rromanes project
Cartoon https://youtu.be/eFeGoKhkuSU?si=uGzz58s8H98W97oc
Workbook https://drive.google.com/file/d/1Biy5FsKBORxBW-MOv0LGlGsGuBLVoF8m/view
Flashcards https://drive.google.com/file/d/1wL9T2UgzUlOvQiR3kuKXw8Y4i3y77Zxi/view
Anastasiia Tambovtseva-Koval is een educatieve influencer, promotor van de Romani-taal, geschiedenis en cultuur, host van de pro.romani-blog, onderwijzer en ondernemer.
